آسانسور
آسانسور دارای اتاقک متحرکی است که با حرکت عمودی خود حمل و نقل انسان و کالا را تسهیل می بخشد . و عموما به کمک موتورهای الکتریکی سبب حرکت عمودی کابین می شوند این موتور ها با کمک کابل های کششی و سیستم متقابل وزن ؛ همانند یک بالابر معمولی کار جا به جایی را انجام می دهند ، یا با پمپ هیدرولیک میزان مایعات را برای بالا بردن در یک پیستون استوانه ای جک مانند ، تزریق و کنترل می کنند .
تاریخچه آسانسور
آسانسور یکی از ابتدایی‌ترین ماشین‌های ساده ساخت بشر است که همواره برای آسایش و رفاه زندگی به کمک انسان ها آمده است ؛ گرچه ظاهر آسانسورها در طول تاریخ دست خوش تغییراتی بوده لیکن ماهیت آن ها یکی است .
بر اساس وقایع تاریخی ثبت شده دریافتیم : ویتروس ، معمار رومی ، ۲۶ سال قبل از میلاد در نوشته‌های خود از وسایلی نام برده‌است که ۲۳۶ سال قبل از میلاد در جا به جایی وسایل در بنا ها استفاده شده است و ماهیتی همانند اسانسورهای امروزی داشته است . آسانسور توسط ارشمیدس در ۲۳۶ سال قبل از میلاد ساخته شده است . این اسانسورها که نیروی تامین کننده آن توسط حیوانات صورت می گرفت متشکل از یک کابین بود و کابین توسط طنابی به سمت بالا کشیده می شد . آسانسورهایی که توسط ارشمیدس اختراع و ساخته شد در قرن ۱۷ میلادی در کاخ های انگلستان و فرانسه نصب شد و مورد بهره برداری و استفاده عموم قرار گرفت .
اولین آسانسور
در سال ۱۷۴۳ به دستور لویی شانزدهم اولین آسانسور مسافربری ساخته شد که آن را صندلی پرواز نامیدند . با گذشت زمان و نیاز هر چه بیش انسان ها به جا به جایی و حمل وسایل ، این صنعت توسعه و گسترش پیدا کرد و اسانسور ها ارتقا پیدا کردند .
در سال ۱۸۲۳ ، دو معمار به نام های هومر و برتون از آسانسور برای جذب گردشگر در لندن استفاده کردند و آن را اتاق صعود نامیدند . این آسانسورها با انرژی تامین کننده بخار آب ، حرکت می کردند . و توانایی رفتن به ارتفاعات را داشتند . اما مشکلی که این آسانسورها ایجاد می کرد ؛ پایین بودن میزان امنیت و اطمینان آن بود و کمتر کسی بر آن سوار می شد .
آرمسترانگ ، مخترع آسانسور هیدرولیک
در سال ۱۸۴۶ آسانسور هیدرولیک اختراع و ساخته شد . ویلیام آرمسترانگ ، مخترع آسانسورهای هیدرولیک ، این آسانسور را بیشتر برای حمل بار اختراع نمود و در ساخت آن از قوانین پاسکال استفاده کرده بود . آسانسورهای هیدرولیکی امروزه هم کارایی بسیار زیادی در صنایع مختلف دارند و از بهترین و گران ترین نوع آسانسورها می باشند .
طراح آسانسور های امروزی
پایه‌گذار علمی و طراح آسانسورهای امروزی ، دانشمند و ریاضی‌دان بزرگ ، آتوود است . ماشین آتوود عبارت است از دو وزنه‌ای که با یک طناب به یکدیگر متصل می‌شوند و روی فلکه ای ، وزنه‌های فوق به بالا و پایین حرکت می‌کنند .
با بررسی های متعدد معماران و مهندسین در گذشته ، دریافتیم که انسان ها توان و قدرت ساخت ساختمان های مرتفع را داشتند لیکلن دلیل اینکه این امر در گذشته چنان رواج نداشت ، وجود پله های متعدد ساختمان ها و عدم اطمینان از امنیت بالابر ها بود .
آسانسورهایی با ایمنی بیشتر
با گذر زمان و بیشتر شدن نیاز انسان ها به استفاده از آسانسورها در ساختمان های مسکونی و … احساس نیاز به تامین امنیت در آسانسورها بیشتر شد و در سال ۱۸۵۲ مکانیک آمریکایی به نام الیشا اوتیس آسانسوری را ارائه نمود که از نظر ایمنی مطمئن تر از نمونه های قبلی آسانسور بود . او این اقدام را با به کارگیری چرخی ضامن دار انجام داد که در صورت پاره شدن طناب ، اندکی پس از سقوط ، کابین اسانسور متوقف می شود . آلیشا اوتیس برای تست سازه ارزشمند خود در نمایشی مرگبار در کاخ کریستال واقع در نمایشگاه نیویورک ، نمایش های مختلفی از ایمنی را انجام داد و همین امر موجب نصب اولین آسانسور مسافربری شد . و مقدمه ای برای کاربرد و استفاده گسترده اسانسورها بود . اولین آسانسور مسافربری در تاریخ ۲۳ مارس ۱۸۵۷ در نیویورک نصب شد .
آسانسورهایی ایمن تر با سرعتی بالاتر
آسانسورهای دیگری نیز در آلمان نصب شدند که این آسانسورها علاوه بر ایمنی و اطمینان بیشتر نسبت به نمونه های اولیه آسانسور از سرعت بالاتری برخوردار بودنند و قدرت حمل بار های سنگین تری را نیز داشتند . همچنین به گذر زمان ، شاسی های آسانسور به آن ها اضافه شد تا بتوانند کنترل بیشتری روی حرکت آسانسورها داشته باشند . در سال ۱۸۸۰ در آلمان اولین آسانسور برقی توسط فردی به نام ورنر فون سیمنر اختراع ساخته و نصب شد . این آسانسورها نسبت به آسانسورهای پیشین ، دیگ های بخار با سرعت بالاتر و قابلیت حمل بار سنگین تری داشتند .
از دیگر پیشرفت ها از گذشته تا کنون که در آسانسور سازی داشته ایم می توانیم به استفاده از شاسی برای آسانسور و انواع درب های اتوماتیک اشاره کنیم .
تکامل صنعت آسانسور
آسانسور وسیله‌ای الکترو مکانیکی است . در ابتدای پیدایش آسانسور به شکل امروزی ، بیشتر قطعات و لوازم اسانسورها مکانیکی و الکتریکی بود ولی با پیشرفت وتوسعه علوم در حوزه الکترونیک و ورود هوش مصنوعی به این صنعت سبب تکامل و گسترش صنعت اسانسورها شد . و همچنین به عنوان یک وسیله ی کاربردی با دسترسی گسترده در بین جوامع قرار گرفت . در طراحی و پدید آمدن اسانسورها ؛ علومی همانند برق ، مکانیک ، صنایع و معماری مورد استفاده قرار می گیرند و هیچ گاه فردی متخصص به تنهایی و با تکیه بر یکی از شاخه های این علوم قادر نخواهد بود اسانسور را طراحی نماید . در حال حاضر یکی از مشکلات ساختمان‌های بزرگ کافی نبودن فضای در نظر گرفته شده برای آسانسور است .
همچنین با گذشت زمان شرکت ها و افراد گوناگون اقدام به تکمیل و ساخت قطعات مختلف این آسانسورها نمودند تا امروزه جوامع شاهد انواع متعددی از اسانسورها باشد .
مهندسی آسانسور و پله برقی
تا قبل از دهه ۱۹۹۰ عمده آموزش در این حوزه بسیار محدود بود با گذر اندکی از زمان برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ میلادی اتحادیه آسانسور و پله برقی انگلستان (LEIA) با همکاری پروفسور یانوفسکی و پروفسور جینا بارنی اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه مدتی در انگلستان نمودند که بیشتر مورد استفاده و توجه نصابان و متخصصان این کشور قرار گرفته بود . در ادامه این اتحادیه با همکاری دانشگاه نورث همپتون انگلستان دوره‌های دانشگاهی این رشته را در مقاطع کاردانی و کارشناسی آغاز نمودند .
اولین دوره این مقاطع در سال ۱۹۹۸ در نورث همپتون انگلستان با هدایت اساتیدی همچون جانات آدامز ، برایان واتز ، استفان کازمارسیزیک که از اعضای هیئت علمی دانشکده مهندسی مکانیک و علوم کاربردی نیز بودند آغاز شد . از سال ۲۰۰۰ به بعد مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی تحت عنوان « مهندسی آسانسور و پله برقی » به مقاطع دانشگاه نورث همپتون افزوده شد .
انواع آسانسور
تمامی اسانسورها در مواردی نظیر داشتن کابین ، حرکت عمودی و توقف در سطوح طبقات با هم مشابه اند و تنها چیزی که آن هارا نسبت به هم متمایز کرده ، نحوه اعمال نیروی محرکه به کابین است . اسانسور ها را می توان بر این اساس به چهار دسته تقسیم کرد : اسانسورهای کششی ، اسانسورهای هیدرولیک ، اسانسورهای مغناطیسی و پیچی
همچنین امروزه با رشد تکنولوژی دسته ی دیگری از اسانسورها به نام پنوماتیک پدید آمده است که می توان آن ها را در دسته پنجم دسته بندی کرد .
تاریخچه آسانسور در ایران
در طی سفری که ناصرالدین شاه به فرنگ داشت آسانسورها نظر ناصرالدین شاه را به خود جلب کردنند . چنان که در سفرنامه ناصرالدین شاه نیز به اسانسورها اشاره شده است . و این چنین یاد شده : « به مریض‌خانه سنت توماس رفتیم ، اسبابی دارند که ناخوش (بیمار) را روی تخت گذاشته از توی اتاق زیر می‌کشند به مرتبه بالا (طبقه بالا) می‌برند . »
این که بیمار برای جا به جایی بین طبقات ساختمان دچار مشکل نمی شود و نیاز به حرکت زیادی ندارد برای ناصرالدین شاه بسیار جالب بود و شاه را به فکر انداخت تا این تکنولوژی را به کشور ایران بیاورد . این گونه شد که پس از بازگشت ناصرالدین شاه از فرنگ ، اولین آسانسور ابتدا در کاخ گلستان و سپس برای دومین بار در پالایشگاه آبادان (در زمان سلطنت احمد شاه) نصب شد . ولی در حال حاضر اثری از این دو اسانسور باقی نمانده است . آسانسور به دلیل آسایش و ایجاد آرامشی که برای انسان ها فراهم می کرد ، در ایران نیز با استقبال خوبی رو به رو شد و پس از گذشت مدتی کوتاه به صنعتی پررونق مبدل گشت و زمان صنعتی شدن آسانسور در ایران را می توان از ۸۰ سال پیش دانست .
دوران رشد و توسعه صنعت آسانسور در ایران
در ابتدا به دلیل نبود متخصص در زمینه آسانسور ، برای نصب آسانسورها از متخصصین خارجی استفاده می شد ، اما با گذر زمان و با گسترش و توسعه استفاده از آسانسور نیاز به داشتن نیروی متخصصین بومی احساس می شد و همین اتفاق موجب اشتغال زایی برای جوانان شد . از طرفی با ورود و گسترش دانش نصب و تعمیرات آسانسور ، شرکت هایی به انجام این امور مشغول شدند . همچنین مخترعین و متخصصان در این صنعت کم کم به فکر تولید قطعات آسانسور افتادند که نتیجه آن سرانجام در سال ۱۳۴۵ منجر به تاسیس اولین کارگاه تولید کننده درب و کابین آسانسور در ایران شد . این کارگاه که با کپی برداری از درب و کابین های اروپایی تولیدات خود را آغاز کرد ؛ توسط فردی به نام «اوکسن الکسانی» بنیان گذاری شد . اما به طور کلی سال ۱۳۳۵ به بعد را می توان دوران رشد و توسعه صنعت آسانسور در ایران دانست .
